کد مطلب:48522 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

الف - آيا منظور از شجره در قرآن كريم درخت است؟

ب - آدم و حواغ از چه بوته و يا درختي خوردند و از نهي خداوند سرپيچي نمودند؟

ج - آيا منظور از شجرة من يقطين در آية 146 سوره صافات، درخت كدو است؟

الف - از مجموع آياتي كه واژة شجره در آن به كار رفته است، استفاده ميشود، منظور از شجره، نباتي است كه از زمين ميرويد و داراي ساقه است، هر چند در روايات و زبان عرب، به هر نباتي شجره اطلاق شده است، اعم از اين كه ساقه داشته باشد يا نداشته باشد. براي آگاهي بيشتر در اين باره ر.ك:

آيات: (نسأ، 65)، (نحل، 68)، (حج،18)، (يس، 80)، (الرحمن،6)، (واقعه، 52)، (نمل،60)، (بقره،35)، (اعراف، 19 و 20 و 22)، (ابراهيم، 24، 26)، اسرأ، 60)، (طه،120)، (مؤمنون، 20)، (نور، 35)، (قصص، 30)، (لقمان، 27)، (صافات، 62، 64 و 146)، (دخان، 43)، (فتح، 18)، واقعه، 72).(ر.ك: مفردات، راغب اصفهاني، ص 262، مؤسسه مطبوعاتي اسماعيليان.)

ب - اين كه حضرت آدم و حواغ از چه درختي خوردهاند، يك بحث است و اين كه آيا خوردن آنها از آن درخت، معصيت و نافرماني خداوند متعال بوده يا نه، سخن ديگري است.

بين مفسرّان و حتي روايات، دربارة نوع درختِ نهي شده، اختلاف است; درخت گندم، جو، حسد، درخت علم حضرت محمد و آل محمد9 و...، از جمله درختهايي هستند كه نام برده شدهاند. جمع اختلاف نظرها بين مفسّران ]كه منشأ آن روايات است،[ به اين است كه يك درخت بهشتي، ميتواند چند نوع باشد: اباصلت هروي از امام رضا7 پرسيد: آن درختي كه آدم و حواغ از آن خوردند، چه درختي بود، چون مردم دربارة آن اختلاف دارند; بعضي ميگويند گندم بوده و بعضي ديگر ميگويند درخت حسد بوده است؟ امام فرمود: هر دو درست است. پرسيدم: با اين كه دو معناي متفاوت دارد، چطور ممكن است هر دو درست باشد؟ فرمود: اي اباصلت، يك درخت بهشت ميتواند چند نوع باشد، براي مثال، درخت گندم ميتواند انگور هم بدهد، چون درخت بهشت، مانند درختهاي دنيا نيست و آدم پس از آن كه خداي تعالي به او احترام كرد و ملائكه را امر كرد كه تا براي او سجده كنند و او را داخل بهشت كرد، در دل با خود گفت: آيا خدا بشري گراميتر از من خلق كرده است؟ خداوند متعال، با آگاهي از نيّت او به وي گفت: سر خود را بلند كن و به ساق عرش بنگر، وقتي آدم سر به سوي عرش بلند كرد و به ساق عرش نگريست و در آن ديد كه نوشته: لا اله الا الله، محمد رسول الله، و علي بن ابي طالب اميرالمؤمنين و همسرش فاطمه سيده زنان عالميان و حسن و حسين دو سيد جوانان اهل بهشتند; آدم پرسيد: پروردگارا! اينان چه كساني هستند؟ خداوند فرمود: اي آدم! اينان نسلهاي تو هستند و از تو بهترند و از همه مخلوقات من بهترند و اگر اينها نبودند، من تو را و بهشت و دوزخ و آسمان و زمين را خلق نميكردم; پس مبادا با چشم حسد به آنان نگاه كني، كه از جوار من بيرون خواهي شد. و....

در روايات ديگر آمده كه آن درخت، درخت علم محمد و آل محمد9 بوده است; از اين رو، ميتوان گفت: يك درخت با انواع مختلف بوده و حضرت آدمغ ميخواسته همة آنها را در خود جمع كند و به همة امتيازها و مقامهاي آن درخت برسد; اما چون ميتوان آن را نداشت، به زمين رانده شد.

اما بيان و تحليل اين كه آيا اين كار آدمغ نافرماني بوده و يا اين كه تنها ترك اولا بوده است و در صورت ترك اولا، آيا با عصمت منافات دارد يا نه، از حوصلة اين پاسخ نامه خارج است; در صورت تمايل ميتوانيد دوباره بپرسيد تا پاسخ كامل و تحليلي آن تقديم شود.(ر.ك: تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ترجمة آقاي موسوي همداني، ج 1، ص 200 - 218، دفتر انتشارات اسلامي.)

ج - بله، مراد از شجرة من يقطين درخت كدو است، اگرچه يقطين به هر گياهي كه ساقه نداشته باشد و داراي برگهاي پهن باشد ]مانند، بوتة خربزه، خيار، هندوانه، كدو و...[ گفته ميشود; اما بسياري از مفسّران و راويان حديث، در اين جا تصريح كردهاند كه منظور همان كدو است و همان گونه كه از پيش اشاره كرديم، در لغت عرب به گياهاني كه داراي ساقه و شاخه باشد يا نباشد، شجره اطلاق ميشود و به تعبير ديگر، شجرة، اعم از درخت و گياه است. كسي از پيامبر اكرمپرسيد: آيا شما كدو را دوست داريد؟ فرمود: آري! آن گياهِ برادرم يونس است.(بحارالانوار، مجلسي;، ج 16، ص 244، مؤسسة الوفاق.) از اين رو، مانعي ندارد به بوتة كدو و يا گندم و... واژة درخت اطلاق كرد.(ر.ك: تفسير الميزان، همان، ج 17، ص 250 / تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 19، ص 159، دار الكتب الاسلامية.)